Yaşlılıkta çekirdek katarakt neden olur?

Göz merceğinin merkezinde oluşan çekirdek katarakt, yaşlanma ile birlikte ortaya çıkan doğal bir süreç olarak kabul edilir. Bu durum, lens proteinlerindeki yapısal değişimler, oksidatif stresin birikmesi ve lensin sertleşmesi gibi karmaşık mekanizmaların bir sonucudur.

Konu kakkında 1 soru soruldu ve cevaplandı

Yaşlılıkta Çekirdek Kataraktın Nedenleri: Göz Merceğinin Doğal Yaşlanma Süreci

Yaşlılıkta görülen çekirdek katarakt (nükleer katarakt), gözümüzün içindeki doğal merceğin (lens) merkezinde, yani çekirdek kısmında oluşan bulanıklaşma ve sertleşmedir. Bu durum, esas olarak lensin biyokimyasal yapısının zaman içinde değişmesinin bir sonucudur ve yaşlanmanın doğal bir parçası olarak kabul edilir. Oluşum mekanizması oldukça karmaşıktır ve birçok faktör bir arada rol oynar.

1. Proteinlerin Yapısal Değişimi ve Topaklanması

Göz merceği, şeffaflığını sağlayan özel proteinlerden (kristalinler) oluşur. Bu proteinler, ışığı doğru bir şekilde kırmak ve net görüntü oluşturmak için düzenli bir yapıdadır. Yaşla birlikte:

Bu proteinler yapısal olarak değişime uğrar, denatüre olur ve birbirine bağlanarak büyük topaklar oluşturur.
Bu topaklanma, ışığın saçılmasına neden olur ve lensin merkezi opak (bulanık) bir hal alır.
Özellikle çekirdek kataraktta, bu süreç merceğin tam ortasında yoğunlaşır.

2. Oksidatif Stres ve Serbest Radikallerin Hasarı

Vücudumuzdaki tüm hücrelerde olduğu gibi, lens hücreleri de zaman içinde metabolik süreçler ve ultraviyole (UV) ışınları gibi dış etkenler nedeniyle oksidatif strese maruz kalır.

Güneş ışığındaki UV ışınları, lens içinde serbest radikal adı verilen kararsız ve zararlı moleküllerin oluşumunu tetikler.
Yaşlandıkça vücudun doğal antioksidan savunma sistemleri (C ve E vitamini, glutatyon gibi) zayıflar.
Kontrol edilemeyen serbest radikaller, lens proteinlerine ve hücre zarlarına zarar vererek bulanıklaşmaya yol açar.

3. Lens Su İçeriğindeki Değişim ve Sertleşme (Skleroz)

Genç bir lens yumuşak ve esnektir, bu da uyum (akomodasyon) yaparak yakını net görmemizi sağlar. Yaşla birlikte:

Lens sürekli yeni lifler üretir ve bu lifler merkeze (çekirdeğe) doğru sıkışır.
Bu sıkışma, çekirdekteki su içeriğinin azalmasına ve liflerin yoğunlaşarak sertleşmesine neden olur. Buna lens sklerozu denir.
Sertleşen ve yoğunlaşan çekirdek, sadece bulanıklaşmakla kalmaz, aynı zamanda ışığı daha fazla kırarak geçici bir miyopi (uzağı görememe) durumuna yol açabilir. Bu nedenle bazı yaşlı hastalar bir süreliğine okuma gözlüklerine ihtiyaç duymadan okuyabilirler ("ikinci görüş" fenomeni).

4. Metabolik Değişiklikler ve Beslenme Yetersizliği

Lens, kan damarları olmadığı için besin ve oksijeni göz sıvısından (aköz hümör) difüzyonla alır. Yaşlanmayla birlikte:

Göz içi sıvı dolaşımı ve lens metabolizması yavaşlayabilir.
Lensi koruyan antioksidan maddelere (lutein, zeaksantin, vitaminler) uzun vadede yetersiz beslenme ile alım azalabilir, bu da katarakt riskini artırabilir.

5. Genetik Yatkınlık

Bireylerin katarakta ne zaman ve ne ölçüde yakalanacağı büyük oranda genetik faktörlerle ilişkilidir. Ailesinde erken yaşta katarakt öyküsü olan kişilerde yaşlılık kataraktı daha erken ortaya çıkabilir.

Risk Faktörlerini Artıran Diğer Durumlar:

Yaşlanma ana neden olsa da, süreci hızlandıran faktörler şunlardır:

Ultraviyole Işınına Uzun Süre Maruz Kalma: Güneş ışığına korunmasız maruziyet.
Sigara ve Alkol Kullanımı: Oksidatif stresi büyük ölçüde artırır.
Diyabet: Kan şekerindeki yükseklik lens sıvısının bileşimini değiştirir ve sorunu hızlandırır.
Hipertansiyon ve Obezite.
Göz Yaralanmaları veya Geçirilmiş Göz İltihapları.
Uzun Süreli Kortikosteroid Kullanımı.

Sonuç

Yaşlılık çekirdek kataraktı, göz merceğinin zamanla geçirdiği biyokimyasal ve yapısal değişimlerin kaçınılmaz bir sonucudur. Temel mekanizma, protein yapısının bozulması, oksidatif hasarın birikmesi ve lensin sertleşmesidir. Bu süreç durdurulamaz ancak UV koruyucu güneş gözlüğü kullanmak, sağlıklı beslenmek (antioksidanlardan zengin), sigara içmemek gibi yaşam tarzı değişiklikleri ile ilerlemesi yavaşlatılabilir. Görmede bulanıklık, renklerin soluk algılanması, gece görüşünün azalması ve ışığa hassasiyet gibi belirtiler ortaya çıktığında, etkili tek tedavi yöntemi olan katarakt ameliyatı ile berrak bir yapay mercek ile değiştirilmesi gerekir.

Yeni Soru Sor / Yorum Yap