Doğuştan Katarakt (Konjenital Katarakt) Nedir?
Doğuştan katarakt, bebeğin doğumunda bir veya iki göz merceğinin şeffaflığını kaybetmesi (beyazlaşması veya bulanıklaşması) durumudur. Bu, görsel gelişimi ciddi şekilde etkileyebilen ve kalıcı görme kaybına (göz tembelliği veya ambliyopi) yol açabilen acil bir göz hastalığıdır. Erken teşhis ve müdahale, çocuğun görme potansiyelini korumak için hayati öneme sahiptir.
Doğuştan Katarakt Teşhis Edildiğinde Yapılması Gerekenler
- Hemen Bir Göz Hastalıkları Uzmanına (Pediatrik Oftalmolog) Başvurun: İlk ve en önemli adım, konunun uzmanı bir hekime gitmektir. Pediatrik oftalmologlar, bebek ve çocuk göz hastalıklarında özelleşmiş doktorlardır.
- Kapsamlı Bir Göz Muayenesi Yaptırın: Doktor, bebeğin gözünü detaylı bir şekilde muayene edecek, kataraktın yoğunluğunu, yerini, tek veya çift taraflı olup olmadığını belirleyecek ve gözün arka kısmının (retina ve optik sinir) sağlığını kontrol edecektir.
- Altta Yatan Nedenleri Araştırın: Doğuştan katarakt bazen izole olabilir, bazen de metabolik hastalıklar (galaktozemi gibi), enfeksiyonlar (hamilelikte geçirilen kızamıkçık gibi), genetik sendromlar (Down sendromu gibi) veya diğer göz anomalileriyle birlikte görülebilir. Doktorunuz gerekli kan testleri veya genetik danışmanlık isteyebilir.
- Cerrahi Kararını Doğru Zamanda Alın: Doğuştan kataraktın tedavisi cerrahidir. Ancak her katarakt hemen ameliyat gerektirmez. Ameliyat kararı; kataraktın görme eksenini ne kadar kapattığına, bebeğin yaşına ve kataraktın tek/çift taraflı olmasına bağlıdır.
- Cerrahi Zamanlaması Çok Kritiktir: Görme gelişiminin en hızlı olduğu ilk 2-3 aylık dönemde, görme eksenini önemli ölçüde kapatan kataraktlar için ameliyat mümkün olan en kısa sürede (genellikle ilk 4-8 hafta içinde) yapılmalıdır. Gecikme, geri dönüşü olmayan göz tembelliğine neden olur.
- Ameliyatı ve Sonrasını Anlayın: Ameliyatta, bulanık lens ultrasonik titreşimlerle (FAKO) veya başka yöntemlerle temizlenir. Bebeklerde genellikle göz içi lensi (GİL) takılmaz, çünkü göz hala büyümektedir. Lenssiz kalan gözün odaklaması için alternatif yöntemler kullanılır.
Ameliyat Sonrası Süreç: Asıl Tedavi Burada Başlar
Ameliyat başarısının %50'si cerrahi, %50'si ise yoğun ve sabırlı bir şekilde yürütülen ameliyat sonrası sürece bağlıdır. - Görme Rehabilitasyonu (Göz Tembelliği Tedavisi): Ameliyatla mercek çıkarıldığı için göz odaklama yeteneğini kaybeder. Bu nedenle:
- Kontakt Lens veya Gözlük: Cerrahiden sonraki birkaç hafta içinde, gözün odaklanmasını sağlamak için özel bebek kontakt lensleri veya gözlük kullanımına başlanır. Bu, görsel uyarının net bir şekilde retinaya ulaşması için şarttır.
- Kapama Tedavisi: Özellikle tek taraflı kataraktlarda, sağlam göz belirli sürelerle kapatılarak ameliyat olan gözün çalıştırılması ve göz tembelliğinin önlenmesi/giderilmesi sağlanır. Bu tedavi yıllarca sürebilir ve aile uyumu çok önemlidir.
- İkinci Bir Cerrahi (Göz İçi Lens İmplantasyonu): Göz büyümesi belli bir seviyeye geldiğinde (genellikle 1-2 yaş sonrası) ikinci bir ameliyatla göz içi lens takılabilir. Bu, kontakt lens/gözlük bağımlılığını azaltır.
- Düzenli ve Sık Takip: Bebeklik ve çocukluk dönemi boyunca göz numaraları sık değişir. Bu nedenle kontakt lens/gözlük kontrolleri ve göz tembelliği değerlendirmeleri için çok sık (başlangıçta haftalar/aylar aralıklarla) doktor kontrolü gereklidir.
- Göz Tansiyonu (Glokom) Takibi: Doğuştan katarakt ameliyatı geçiren çocuklarda, hayatın ilerleyen dönemlerinde göz tansiyonu gelişme riski artar. Bu nedenle ömür boyu düzenli göz tansiyonu kontrolleri yapılmalıdır.
Ailelere Öneriler
- Sabırlı ve Kararlı Olun: Bu uzun soluklu bir maratondur. Kontakt lens takma, kapama tedavisi, sık hastane kontrolleri zorlayıcı olabilir, ancak çocuğunuzun görme geleceği için vazgeçilmezdir.
- Ekip Çalışması: Süreç, aile, pediatrik oftalmolog, ortoptist (göz tembelliği terapisti) ve optisyenin iş birliği ile yürütülür.
- Erken Müdahalenin Önemini Unutmayın: İlk birkaç ay içinde yapılan doğru müdahale, görme keskinliğinde büyük fark yaratır. Göz bebeğinde beyazlık, ışığa tepkisizlik, göz kayması gibi belirtileri ciddiye alın.
- Psikolojik Destek: Hem çocuğunuz hem de sizin için bu süreç yıpratıcı olabilir. Gerekirse psikolojik destek almaktan çekinmeyin.
Sonuç
Doğuştan katarakt, erken teşhis, zamanında cerrahi ve ameliyat sonrası titiz bir rehabilitasyon programı ile başarılı bir şekilde tedavi edilebilir. Çocuğunuzun mümkün olan en iyi görme seviyesine ulaşması, ailenin bu sürece aktif ve bilinçli katılımı ile doğrudan ilişkilidir. İlk adım, vakit kaybetmeden bir pediatrik oftalmoloji merkezine başvurmaktır. |
