Bebeklerde katarakt tedavisi nasıl yapılır?

Doğumsal katarakt, bebeklerde görme gelişiminin en kritik döneminde müdahale edilmediğinde kalıcı görme kaybına yol açabilen ciddi bir durumdur. Tedavi süreci, zamanında cerrahi müdahale, titiz görsel rehabilitasyon ve yıllarca süren bir takip programını kapsayan kapsamlı bir yaklaşım gerektirir.

Konu kakkında 1 soru soruldu ve cevaplandı

Bebeklerde Katarakt Tedavisi: Kapsamlı Bir Rehber

Bebeklerde görülen katarakt (konjenital katarakt), doğumda veya yaşamın ilk yılında lensin saydamlığını kaybetmesi durumudur. Yetişkin kataraktından temel farkı, görsel gelişimin en kritik döneminde (ilk 6-8 hafta) müdahale edilmezse kalıcı görme kaybına (göz tembelliği - ambliyopi) yol açma riskinin çok yüksek olmasıdır. Bu nedenle tedavi acil ve özellikli bir yaklaşım gerektirir.

Tedavinin Temel Prensipleri

Bebek katarakt tedavisinin üç ana amacı vardır:

Opak (buharlı) lensin cerrahi olarak çıkarılması.
Görsel eksikliğin düzeltilmesi (göz içi lens, kontakt lens veya gözlük ile).
Göz tembelliğinin önlenmesi için yoğun bir şekilde takip ve rehabilitasyon (kapama tedavisi).

Tedavi Süreci Aşamaları

1. Teşhis ve Değerlendirme:

Doğum sonrası yapılan rutin muayenelerde (kırmızı yansıma testi) şüphe durumunda, bebek hemen bir pediatrik oftalmologa (çocuk göz hastalıkları uzmanı) yönlendirilir. Göz bebeği büyütülerek detaylı göz dibi muayenesi yapılır. Tek veya iki taraflı olup olmadığı, kataraktın yoğunluğu ve görmeyi ne kadar engellediği değerlendirilir. Altta yatabilecek sistemik hastalıklar (enfeksiyonlar, metabolik bozukluklar) için genel pediatrik muayene ve gerekli testler istenebilir.

2. Cerrahi Tedavi:

Cerrahi, tedavinin en kritik aşamasıdır. Zamanlama, kataraktın yoğunluğuna ve tek/çift taraflı olmasına göre belirlenir.

Zamanlama: Yoğun, görmeyi tamamen engelleyen tek taraflı kataraktlarda mümkün olan en kısa sürede (genellikle yaşamın ilk 4-8 haftası içinde) ameliyat önerilir. İki taraflı yoğun kataraktlarda ise ilk 8-10 hafta içinde, genellikle iki göze birkaç hafta ara ile müdahale edilir. Daha hafif ve merkezi görmeyi çok engellemeyen kataraktlarda cerrahi zamanlaması için daha uzun süre gözlem yapılabilir.
Ameliyat Tekniği (Lensektomi): Genel anestezi altında yapılır. Mikroskop altında, yaklaşık 2-3 mm'lik küçük bir kesiden girilerek lensin ön kapsülü açılır, lens materyali özel bir cihazla (vitreotomi cihazı) emilerek temizlenir. Arka kapsül ve ön vitreus genellikle aynı seansta alınır (primer posterior kapsüloreksis ve anterior vitrektomi) çünkü bebeklerde arka kapsül hızla opaklaşır ve ikinci bir ameliyat gerektirebilir.
Göz İçi Lens (GİL) Yerleştirilmesi: Bu konu tartışmalıdır. Geleneksel olarak 1 yaş altındaki bebeklerde göz içi lens yerleştirilmesi, yüksek enflamasyon riski, gözün büyümesine bağlı numara değişimi ve komplikasyonlar nedeniyle çok tercih edilmemiştir. Ancak son yıllarda teknik ve lens kalitesindeki gelişmelerle, 6 ay üzeri bebeklerde daha sık uygulanmaya başlanmıştır. 1 yaş altında yapılıp yapılmayacağına, bebeğin göz yapısı, genel sağlık durumu ve ailenin takip koşullarına göre deneyimli cerrahlar tarafından karar verilir. 1-2 yaş sonrasında ise GİL yerleştirilmesi daha yaygın bir uygulamadır.

3. Cerrahi Sonrası Görsel Rehabilitasyon:

Lens çıkarıldığı için göz artık yüksek derecede hipermetroptur (uzak görüşlü). Görüntünün net bir şekilde retina üzerine düşebilmesi için bu durum mutlaka düzeltilmelidir. Bu düzeltme üç yolla yapılabilir:

Göz İçi Lens (GİL): Ameliyat sırasında yerleştirilmişse, gözün büyümesine bağlı numara farkı dışında sürekli bir düzeltme sağlar.
Kontakt Lens: Özellikle 1 yaş altı ameliyat edilen ve GİL takılmayan bebekler için altın standarttır. Aile tarafından günlük takılıp çıkarılması ve temizlenmesi gereken özel yumuşak veya sert lenslerdir. Bebeğin gözünün büyümesine göre numarası sık sık değiştirilir.
Gözlük: Daha çok iki taraflı katarakt ameliyatı olan ve GİL takılmayan çocuklarda, kontakt lens kullanımı zor veya mümkün değilse tercih edilir. Tek taraflı kataraktta etkili değildir çünkü iki göz arasında büyük bir numara farkı oluşturur.

4. Göz Tembelliği (Ambliyopi) Tedavisi (Kapama Tedavisi):

Bu, cerrahi kadar önemli bir aşamadır. Özellikle tek taraflı kataraktlarda, ameliyat olan gözün beyin tarafından "kullanılmasını" sağlamak için sağlam göz belli sürelerle kapatılır. Kapama süresi çocuğun yaşına ve göz tembelliğinin derecesine göre (günde 2-6 saat gibi) belirlenir. Bu tedavi yıllarca, çocuğun görsel gelişimi tamamlanana (yaklaşık 9-10 yaş) kadar düzenli olarak sürdürülmelidir. Ailenin sabırlı ve disiplinli olması tedavi başarısını doğrudan etkiler.

5. Yoğun ve Uzun Süreli Takip:

Bebekler hızla büyüdüğü için göz numaraları sık değişir. İlk bir yıl içinde her 4-6 haftada bir, daha sonra 3-6 ayda bir detaylı muayene gerekir. Muayenede görme keskinliği (yaşa uygun yöntemlerle), göz tembelliği gelişimi, göz içi basıncı (glokom riski nedeniyle) ve gözün kırma kusuru kontrol edilir. Ameliyat sonrası gelişebilecek glokom, retina dekolmanı, kistoid makula ödemi, arka kapsül opaklaşması gibi komplikasyonlar açısından çocuk uzun yıllar takip edilmelidir.

Sonuç ve Önemli Hatırlatmalar

Bebeklerde katarakt tedavisi multidisipliner (çocuk göz hastalıkları uzmanı, cerrah, ortoptist, aile) ve uzun soluklu bir maratondur. Cerrahi başarı, ancak etkin bir görsel rehabilitasyon ve yoğun kapama tedavisi ile anlam kazanır. Erken teşhis ve zamanında müdahale, çocuğun ömür boyu kaliteli bir görme yetisine sahip olmasındaki en belirleyici faktördür. Ailelerin bu süreçte sabırlı, kararlı ve doktorlarıyla iş birliği içinde olması tedavi başarısını büyük ölçüde artırır.

Yeni Soru Sor / Yorum Yap